واحد 7 -
1- خوراك
2 – پوشاك
1 – خوراك (تغذيه در دوران مختلف زندگي)
غذا براي اين كه بتواند نيازهاي بدن را تأمين كند، بايد كافي و متنوع باشد. يعني مخلوطي مناسب از گروه هاي مختلف مواد غذايي باشد. چنانچه هر يك از مواد غذايي به مقدار كم تر يا بيشتر از حد نياز به بدن برسد، مسائلي ايجاد مي شود كه گاه جبران ناپذير است. براي مثال اختلال در رشد جسمي و ذهني كودكان و نوجوانان به دليل كمبود مواد غذايي لازم يا چاقي در اثر استفاده بيش از حد از مواد غذايي كه خود عامل بسياري از بيماري ها است.
دسترسي مردم به مواد غذايي و نحوه استفاده از آن ها در مناطق مختلف، متفاوت است و به آداب و رسوم ،آب و هوا، وضعيت اقتصادي،توليدات منطقه اي و عادت هاي غذايي هر محل بستگي دارد. هر نوع ماده غذايي كه در نقاط مختلف دنيا تهيه و مصرف مي شود،داراي يك يا چند ماده مغذي است. ماده مغذي آن بخشي از مواد غذايي است كه صرف سوخت و ساز بدن مي شود هر يك از آن ها بخشي از نيازهاي غذايي فرد را تأمين مي كند. بطور كلي شش نوع ماده مغذي وجود دارد: 1. مواد قندي و نشاسته اي . 2. چربي ها . (اين دو نوع ماده انرژي زا هستند.) 3. مواد پروتئيني كه وظيفه رشد و ترميم بدن را به عهده دارند. 4. ويتامين ها . 5. مواد معدني . 6.آب . ( اين مواد مغذي را محافظ مي گويند.)
ميزان نيازهاي غذايي انسان را بر حسب كالري تعيين مي كنند كه مقدار آن تقريبي است و به عوامل مختلف بستگي دارد. از جمله :سن،جنس،فعاليت ،شرايط جسمي، خصوصيات فردي ، شرايط اجتماعي و زيستن محل زندگي.
در بعضي از دوره ها مانند كودكي و نوجواني كه سرعت رشد و تكامل بيشتر است،بدن به مواد غذايي بيشتري نياز دارد. هم چنين در شرايط خاصي مانند بارداري،بيماري و بازسازي پس از آن، دوران شيردهي زنان و انجام فعاليت هاي شديد جسمي، بدن به مواد غذايي بيشتري نياز دارد. اما با كم شدن فعاليت ها و سنين ميان سالي و پيري، نياز به مواد غذايي كاهش مي يابد.
دوران شيرخوارگي وكودكي:
مناسب ب ترين غذا براي كودك تا سن 6 ماهگي فقط شير مادر است. در غير اين صورت او را با شير مصنوعي تأمين مي كنند. كودك از 6 ماهگي به بعد،علاوه بر شير، به غذاي كمكي نياز پيدا مي كند.
دوران مدرسه ، نوجواني و بلوغ :
هر فرد در سنين مدرسه به انواع مواد مغذي در سه وعده غذايي اصلي و دو ميان وعده نياز دارد. در اين سنين صرف صبحانه بسيار با اهميت است. افرادي كه صبحانه مي خورند و به مدرسه مي روند، بادقت و تمركز بيشتري در كلاس عمل مي كنند. بهره هوشي كودكاني كه صبحانه مي خورند، بيشتر از كساني است كه روز را بدون صبحانه آغاز مي كنند. نوجوانان به دليل افزايش سوخت و ساز بدن، سرعت رشد و تكامل، به ويژه عضلاني و استخواني، به انرژي بيشتري نياز دارند و بايد از انواع ماده غذايي بخصوص شير و لبنيات استفاده كنند.
در سنين نوجواني بخشي از انرژي مورد نياز فرد از طريق ميان وعده تأمين مي شود. به همين دليل، به جاي استفاده از مواد غذايي كم ارزش و.... (چرب ، شور يا زياد شيرين) بايد انواع ميوه هاي تازه، شير ، پنير، كره ،تخم مرغ و ساير مواد غذايي مفيد به عنوان ميان وعده استفاده شود. عادت هاي بد غذايي در اين دوران، زمينه را براي بروز بسياري از بيماري هاي دوران بزرگسالي مثل بيماري هاي قلبي و عروقي، فشار خون و انواع سرطان فراهم مي كند.
آداب غذا خوردن :
غذاي خانواده بايد با توجه به امكانات ، خصوصيات و علايق همه افراد خانواده از راه حلال تهيه شود. محل صرف غذا بايد در محيطي آرام، تميزو زيبا باشد و غذا همراه ساير افراد خانواده يا دوستان و آشنايان صرف شود. آراستگي و تميزي سفره، تنوع غذايي، تزئينات غذا، استفاده از ظروف تميز و زيبا و هماهنگ با ساير وسايل و ترتيب چيدن آن ها غذا را دل چسب تر و اشتها را بيشتر مي كند.
چند نكته ي ضروري هنگام غذا خوردن
- شستن دست ها با آب و صابون قبل از خوردن غذا
- خوب جويدن و آرام غذا خوردن
- اجتناب از پرخوري و خوردن غذاهاي مختلف در يك زمان
- استفاده از سالاد و سبزي همراه با غذا
- پرهيز از اسراف و اتلاف مواد غذايي
- شستن دندان ها بلافاصله بعد از خوردن غذا
2 – پوشاك :
تعريف لكه : اثر و علامت چرك يا مواد رنگي بر روي پارچه و هر شي ديگري را لكه مي نامند. به روش هايي كه براي پاك كردن لكه ها از روي پارچه به كار مي رود، لكه گيري مي گويند. قبل از پاك كردن لكه بايد نوع و جنس پارچه را شناسايي كنيد و سپس به سرعت درصدد گندزدايي از روي پارچه برآييد. زيرا هر چه لكه مدت زمان بيشتري بر روي پارچه بماند،ديرتر پاك مي شود و يا امكان دارد هرگز پاك نشود. در اين بخش پاك كردن چند لكه را بياموزيد.
1 – لكه ي شمع :
شمع را با يك لبه كارد از روي لباس بتراشيد. لكه باقيمانده را بين دو ورقه خشك قرار دهيد و با اتوي گرم چند لحظه بر روي آن فشار دهيد.سپس آن را با آب جوش و مواد پاك كننده شست و شو دهيد.
مواظب باشيد كه درجه حرارت آب به الياف لباس آسيبي نرساند. چنانچه لكه پاك نشد، از بنزين استفاده كنيد.
2 – لكه جوهر :
اگر پارچه سفيدي را كه لكه جوهري دارد در آب ژاول قراردهيد لكه از بين مي رود. در مورد پارچه هاي رنگي، محل لكه را با محلول جوهر ليمو خيس كنيد و آن را در آفتاب بگذاريد. اگر لكه پاك نشد، اين عمل را تكرار كنيد تا اثري از لكه باقي نماند.
3 – لكه قهوه يا چاي :
چنين لكه ها را هرچه زودتر بشوئيد، آسان تر پاك مي شوند. براي پاك كردن اين نوع لكه ها بايد آب جوش را از فاصله زيادي روي محل لكه بريزيد و سپس اين كار را از طرف ديگر لكه تكرار كنيد. اگر اثري از لكه باقي ماند، روي آن را محلول گليسيرين گرم بماليد و بگذاريد نيم ساعت بماند. سپس آن را با آب خوب شست و شو دهيد و بعد با آب گرم و صابون بشوئيد.
4 – لكه خون :
پارچه را در آب سرد خيس كنيد و بعد با آب سرد خوب بشوييد. اگر براي پاك كردن لكه از آب گرم، استفاده كنيد، لكه ثابت مي ماند. سپس مقداري ماده پاك كننده را روي محل لكه بريزيد و خوب چنگ بزنيد و بعد آب كشي كنيد. اگر باز هم اثري از لكه باقي ماند، چند قطره آمونياك را روي لكه بريزيد و سپس آن را بشوييد. در مورد پارچه هاي سفيد مي توان از مايع سفيد كننده مثل آب ژاول استفاده كرد.
قبل از شست و شو و اتوكشي لباس ها به نكات زير توجه كنيد:
قبل از شستن لباس ها، بايد ابتدا لكه گيري نمود. لباس ها بايد براساس جنس و رنگ دسته بندي شده و جداگانه شسته شوند. لباس هاي نوزاد را از ساير لباس ها جدا كنيد.
روش شستن و اتوكردن لباس هاي نخي و كتاني : ابتدا آن ها را به مدت 20 تا 30 دقيقه در محلول آب گرم و صابون يا مواد پاك كننده ي ديگر خيس كنيد. پس از آن، لباس را شست و شو دهيد. لباس هاي نخي و كتاني را به وسيله ماشين لباس شويي نيز مي توان شست. براي سفيد كردن آن ها از محلول رقيق آب ژاول يا هر ماده سفيد كننده ديگري كه در بازار موجود است ، استفاده كنيد تا كامل سفيد شوند. لباس هاي نخي را نم دار اتو كنيد.
روش شستن و اتوكشي لباس هاي پشمي و بافتني:
براي شستن لباس هاي پشمي از آب ولرم استفاده كنيد و تا حد امكان از چنگ زدن آن ها به هنگام شست و شو خودداري كنيد. هنگام آب كشي كمي سركه يا آمونياك در آب بريزيد تا لباس پشمي حالت نمدي به خود نگيرد.
براي خشك كردن پارچه هاي پشمي آن ها را در مقابل نور شديد خورشيد قرار ندهيد. چون مقاومت خود را از دست مي دهند. بهتر است اين لباس ها را به جاي آويزان كردن روي پارچه نخي و سفيد پهن كنيد تا خشك شوند. براي اتوكردن لباس هاي پشمي، پارچه ي نخي را نمناك كنيد و روي آن ها قراردهيد تا اتو بطور مستقيم به لباس تماس نداشته باشد. هنگام اتوكردن، اتو را روي پارچه قرار دهيد (به صورت پرس) و برداريد. از اتوكردن لباس هاي بافتني به علت تغيير شكل آن ها خودداري كنيد
آموزش و جزوه حرفه و فن سوم راهنمايي واحد8